Pek çok kişi, MIDI’de oldukça eski ve temel bir özellik olan Quantize fonksiyonunu bilir ve gündelik iş akışında sıkça kullanır. Ancak iş audio quantize’a gelince herkes şöyle bir duraklar. Hiç duraklamaya falan gerek yok! 2001 yılında yayınlanan Pro Tools 5.1 versiyonda yer alan Beat Detective ile bu işi yapıyor, 2007’deki Pro Tools 7.4’ten beri ise Elastic Audio ile audio’ya MIDI gibi davranabiliyor. Evet yanlış duymadınız, Pro Tools MIDI ile yapılabilen pek çok işlemi audio için de yapabiliyor. Hatta bunun için ayrı bir menü kullanmıyor. Aynı Event menüsünün altında yer alan Quantize penceresinden ister audio ister MIDI’yi quantize edebiliyorsunuz. Örneğin Cubase kullananlar bilir, MIDI için ayrı bir menü mevcuttur, audio ile ilgili edit işlemleri ayrı pencerelerden farklı komutlarla, pek çok karmaşık işlem yaparak gerçekleştirilir.

Tick Based ya da Sample Based, işte bütün mesele bu!

Elastic Audio’ya girmeden önce mutlaka Tick Based ve Sample Based kavramlarından bahsetmek zorundayım. Pro Tools’ta yeni bir kanal oluştururken Tick Based veya Sample Based seçeneği sunulmaktadır. Audio, Aux, Master Fader ve VCA kanalları için varsayılan ayar Sample Based iken MIDI ve Instrument kanalları için Tick Based. Doğal olarak Video kanalları için böyle bir seçenek mevcut değil.

Şekil 1: New Track penceresinden kanalların Sample Based veya Tick Based olarak belirlenmesi

Tick Based olan kanallarda yer alan veriler ya da Region’lar (veya kayıtlar diyelim) zaman çizgisinde, ölçülere ve vuruşlara (Bars|Beats) sabitlenmiştir. Şarkıda tempo ya da ölçü değiştirilirse (4/4’lükten 6/8’liğe geçmek gibi) öncesinde kaydedilmiş MIDI kayıtlar bu değişikliğe otomatik olarak uyum sağlar. Örneğin tempo iki katına çıkarılırsa MIDI kanalında yer alan bir kayıdın süresi yarıya iner. Veya şarkının tam ortasında giren bir MIDI partisyonu değişiklikten önce 01.00 dakikada giriyorsa tempo iki katına çıktığında 00.30 saniyede girecektir.

Tam tersine Sample Based kanallar ise zaman çizgisinde dakikalara ve saniyelere sabitlenmiştir, yerleri mutlaktır. Biz aksini istemediğimiz sürece tempo veya ölçü değişikliklerinden etkilenmez. Tempoyu iki katına çıkarsanız da Sample Based olan bir audio kanalındaki kayıdın süresi, başladığı ve bittiği an değişmez. Audio kanallarınızın tempo değişikliklerine dinamik bir şekilde uyum sağlamasını istiyorsanız Edit ekranında ilgili kanalın Timebase selector butonuna basarak açacağınız drop-down menüde Ticks seçeneğini işaretlemeniz gerekiyor. Ayrıca isterseniz MIDI ve Instrument kanallarını da Sample Based’e çevirerek zaman çizgisindeki pozisyonlarını mutlak hale getirip sabitleyebilirsiniz.

Elastic Audio’yu devreye sokalım

Elastic Audio işlemleri sadece Edit ekranında gerçekleştirilebilir. İlgili kanalın Elastic Audio Plug-in penceresinden bir seçim yapmanız gerekiyor. Beş adet seçenek mevcut:

Polyphonic: Adındanda anlaşılacağı gibi polifonik ses dosyaları için tercih edilir. Gitar, piyano gibi enstrumanların yanı sıra genel amaçlı olarak kullanabilir. Karmaşık loop’lar veya çoklu enstruman miksleri için de bu algoritmayı tercih edebilirsiniz.

Rhytmic: Davul, perküsyon gibi temiz transient‘ları mevcut olan ritmik enstrumanlar için kullanılır.

Monophonic: Vokal, bas ve benzeri mono kanallar için tercih edilir.

Varispeed: Makara bant benzeri tepkiler veren algoritmadır. Yavaşlayınca pitch’in düşmesi, hızlanınca yükselmesi gibi…

X-Form: Off-line çalışan en kaliteli ve en başarılı algoritma budur. Sadece rendered işlem yapabiliyor. Eş zamanlı işlem yaparken diğer dört algoritmadan ihtiyacınızı karşılayan herhangi birini kullanın. İşleminizi sonlandırmak için finalde X-Form plug-in’i tercih edin. Hem bilgisayarınızdaki yükü boşaltmış olacaksınız hem de yaptığınız manipülasyon neticesinde ortaya çıkması olası yan etkilerin (seste bozulmanın) yok olduğunu göreceksiniz.

Elastic Audio’yu devreye soktuktan sonra herhangi bir Region’ın şarkının temposuna uyum sağlamasını istiyorsanız, ilgili region’u seçin ve Region menüsünden Conform To Tempo komutunu çalıştırın. Aynı komutu region’ın üzerine sağ tıkladığınızda açılacak menüden de çalıştırabilirsiniz.

Elastic Audio plug-in’lerinden herhangi birini çalıştırdığınız anda Pro Tools ses dosyası üzerinde kısa süreli bir analiz işlemi gerçekleştirecektir. Bu süre ilgili dosyanın uzunluğuna ve bilgisayarınızın işlemci gücüne göre değişiklik gösterebilir.

Elastic Audio iş başında

Elastic Audio ile çalışırken, Edit ekranında Track View olarak Analysis veya Warp seçmeniz gerekecektir. Audio region’ın üzerinde Event Marker‘lar ve Warp Marker‘lar görüntülenecektir. Event marker’lar Elastic Audio analizi sırasında tespit edilen transient’lara yerleştirilen işaretlerdir. Event markerları fare ile tıklayıp istediğiniz gibi sağa veya sola sürüklemek suretiyle ses dosyasını -tabiri caizse- sündürebilirsiniz. Warp marker’lar ise sadece bir düz çizgi olarak görüntülenen Event markerlar’dan farklı olarak alt kısmında bir üçgen sembolü barındıran sembollerle ifade edilmektedirler. Warp marker’ları kullanarak ses dosyasını zaman çizgisinde belli bir noktaya adeta demir atarak sabitleyebilirsiniz. Bu sayede Warp marker konulan nokta sabit kalmak kaydıyla ses dosyasını bir ucundan istediğiniz gibi esnetebilir, editleyebilirsiniz.

Şekil 2: Gri çizgiler Pro Tools’un yakaladığı transient’ları gösteren Event marker’lar, alt kısmında minik üçgenler olan beyaz çizgiler ise audio’yu zaman cetvelinde sabitleyen Warp marker’lar

Şekil 3: Birinci Warp markerdan sonra eklenmiş ve sağa doğru çekilerek ses dosyasının ilgili kısmını sündürmüş olan ikinci Warp marker’ı not ediniz. 3. ve 4. warp marker’ın yerinden kıpırdamadığına dikkat ediniz. 

Elastic Audio ile Audio Quantize Edilmesi

Bunu yapmak için Elastic Audio özelliği devrede olan bir kanal üzerinde yer alan ses dosyasını edit ekranında seçin. Sırasıyla aşağıdaki menü komutlarını izleyin:

Events > Event Operations > Quantize. Açılan pencereden hangi nota değerine quantize etmek istediğinizi belirleyin. Eğer ihtiyaç duyarsanız diğer opsiyonları kullanarak notaları swing ettirebilir, include within ve exclude within parametreleriyle hangi notaların quantize işlemine tabi tutulacağını belirleyebilir, strength ayarı ile quantize işlemini hangi şiddette uygulayacağınızı tesbit edebilirsiniz.

Şekil 4: Quantize Penceresi

Bora USLUSOY