Şubat 2012’de Sound Dergisi’nde yayınlanmıştır.
Real Time işlem yapmak nedir?
Bu ayki yazımda MIDI verileri üzerinde eşzamanlı değişiklikler yapmanıza izin veren MIDI Real Time Properties konusunu ele alacağım. Ama önce, dijital iş istasyonlarında sıklıkla kullanılan Real Time (eş zamanlı) kavramı üzerinde durmak istiyorum. Plug-in örnekleri üzerinden hareket ederek anlatmayı deneyeceğim.
Pro Tools’ta harici kartların değil de sahip olduğunuz bilgisayarın işlemci gücünü kullanarak çalışan plug-in’lerin Audio Suite (AS) ve Real Time Audio Suite (RTAS) olmak üzere iki çeşidi var. Pek çok plug-in’in hem Audio Suite hem de RTAS versiyonu bulunuyor. Audio Suite plug-in’lerle çalışırken Edit penceresinde seçmiş olduğunuz bir Region (yeni adıyla Clip) üzerinde kalıcı olarak bir işlem yapmış oluyorsunuz. Söz konusu efektin arayüzünde mevcut olan ‘Process’ tuşuna baştığınızda Region’daki ses işlenerek yeni bir ses dosyası yaratılıyor ve eskisinin üzerine yazılıyor. RTAS işlemlerde ise kaynak dosyanın özü değişmiyor, geri çalmaya başladığınız anda devrede olan RTAS plug-in eş zamanlı olarak çalışıyor ve siz efektli duyuyorsunuz. Oysa orijinal ses dosyası üzerinde aslında hiçbir değişiklik yapılmamış oluyor. Plug-in’i devreden çıkardığınız anda ses dosyanızın flat (ham) haline geri dönmüş oluyorsunuz. Yani RTAS plug-in’ler geri çalma komutu ile eşzamanlı olarak devreye giriyor ve işlem yapıyor. Çok şükür günümüz bilgisayarları buna yapabilecek kadar güçlü. Oysa 8-10 sene önce Pentium MMX işlemcilerle müzik yaparken herkes kullanacağı efektler hakkında son kararı vermek zorunda kalıyor ve real time çalışmayan işlemcilerle üzerine yaza yaza miks yapıyordu (ya da yapmaya çalışıyordu!). Ama şimdi istediğimiz zaman plug-in’lerden vazgeçmek veya ayarlarını değiştirmek özgürlüğüne sahibiz. Eklemeden geçmeyeyim bazı plug-in’lerin doğası gereği, Real Time versiyonları bulunmuyor. Mesela ses dosyasını tersten çalan reverse plug-in’in eş zamanlı çalışması teknik olarak mümkün değil, plug-in region’un başındayken sonunu nereden bilsin?!
MIDI Real Time Properties
Esas konumuz olan MIDI’ye geri dönelim. Pek çok yazılımın MIDI işleme, düzeltme ve düzenleme özellikleri oldukça gelişmiş durumda. MIDI notalarımızın zamanlamasını, süresini, şiddetini ve pitch değerini kolayca değiştirebiliyor, manipüle edebiliyoruz. Ancak tüm bir partisyon, hatta tüm şarkı üzerindeki düzeltmeleri yaptıktan sonra sonuçtan memnun kalmazsak yaptığımız tüm işlemler boşa gitmiş oluyor. Oysa Pro Tools’ta MIDI Real Time Properties sayesinde Quantize, Duration, Delay, Velocity ve Transpoze gibi düzeltme ayarlarını, üzerine yazmadan, tıpkı yukarıda RTAS plug-in’lerde anlatıldığı gibi eş zamanlı olarak uygulayabiliyoruz. Yaptığımız düzeltme ve düzenlemelerden memnun kalmadığımız takdirde kolayca geri alabiliyoruz. Zaten altta orijinal MIDI verileri oynanmamış bir şekilde mevcut oluyor. Ya da memnun isek ‘commit’ ederek değişilikleri kalıcı, bağlayıcı hale getirebiliyoruz.
Pro Tools Edit penceresinde Real Time Properties görünümünü devreye sokmak için sırasıyla View > Edit Window Views > Real-Time Properties komutlarını uygulayın. MIDI Real Time Properties ayarları kanalda yeni bir sütun olarak belirecektir. (Şekil 1) Kanalın baş kısmında her bir Real-Time Property düğmesine basarak ilgili özelliği devreye sokabilirsiniz. Düğme yeşil olacak ve ayarlanabilir parametreler görüntülenecektir. Eğer kanal görünümü ayarınız küçük ise daha az parametre görüntülenecektir. İhtiyaç duyarsanız kanalı genişletin.
Şekil 1: Edit ekranında Davul adlı kanal üzerinde MIDI Real Time Properties’in görüntülenmesi
Yukarıdaki yönergeler uygulamanın yapıldığı kanal üzerindeki tüm MIDI verileri, Region’ları için geçerli olacaktır. Şimdi anlatacağım Real Time Properties penceresini kullanarak yine tüm kanala uygulayabileceğiniz gibi isterseniz sadece seçeli Region’lara uygulayabilirsiniz. Event menüsünün altında yer alan MIDI Real Time Properties’e tıklayarak sözü edilen pencereyi görüntüleyebilirsiniz. (Şekil 2)
Şekil 2: Event menüsünden ulaşılabilen Real Time Properties penceresi
Bu pencerede her bir parametrenin yanında yer alan üçgen şeklindeki genişleme düğmesine basarak diğer ayarları görüntüleyebilirsiniz. (Şekil 3)
Şekil 3: Her bir parametrenin hemen solundaki üçgen düğmelere tıklayarak daha detaylı ayarları görüntüleyebilirsiniz
Real Time Properties pencerisindeki bazı ayarları açıklayalım. Quantize düğmesinin hemen sağında yer alan ve nota değerlerinin yer aldığı aşağı doğru dökülen menüden quantize işleminin ritmik olarak kaçlık nota değerleriyle yapılacağını belirleyebiliyorsunuz. İsterseniz hazır şablonları mevcut olan muhtelif Groove’lara da quantize edebilirsiniz.
Swing Percent; her iki grid çizgisinden birini belirlemiş olduğunuz yüzde kadar kaydırıyor. Adından da anlaşılacağı gibi ritme swing, shuffle hissiyatı katmak için kullanılabilir.
Tuplet; aksak ritmik gruplamalara quantize etmenize imkan veriyor. 3’e 2 ya da 5’e 4 gibi…
Offset; notaları grid değerine oturtmak değil uzaklaştırmak için kullanılır. Notayı ileri ya da geri; tick bazında kaydırabilmenize izin veriyor. -2000 ile +2000 arasında bir değer girebilirsiniz. (Pro Tools her bir dörtlük notayı 960 tick olarak dikkate alıyor, başka bir deyişle 960 eşit parçaya ayırıyor.) Çok mekanik tınlayan bir partisyonu biraz daha insanı tınlatmak için işe yarar.
Strength; quantize işleminin şiddetini belirliyor. Düşük değerler performansın orijinal hissiyatını daha fazla muhafaza ederken yüksek değerler notayı grid’e daha yakın bir pozisyona çekecektir. %100 notayı grid’e tam olarak oturtur.
Include; sadece sizin belirlemiş olduğunuz aralıkta yer alan notaların quantize işlemine dahil edilmelerini ve diğerlerine dokunulmamasını sağlamak için belirlemeniz gereken bir değerdir. 0 ile 100 arasında bir başlangıç bir de bitiş değeri girmelisiniz.
Random; parametresi sayesinde, quantize gerçekleştikten sonra notaların rastgele bir şekilde ileri ya da geri hareket etmelerini sağlayabilirsiniz. Bu da makine gibi tınlamayan daha insancıl bir hissiyat oluşturmak için kullanılabilecek bir özelliktir.
Kolay gelsin diyorum.
Bora USLUSOY