Mart 2012’de Sound Dergisi’nde yayınlanmıştır.

Stüdyo kayıtlarında sanatçının kendini iyi duyabilmesi çok önemlidir. Kayıt odasında kendini ve altyapıyı kulaklıkla dinlemek zorundadır. Bu sebeple pek çoğumuz kayıt için en iyi kulaklığın hangisi olduğu tartışır durur, kayıt odasında sanatçının kendi kulaklık miksini yapabilmesini imkan veren kulaklık mönitör sistemlerinin hayalini kurarız.

Kanal kayıtlarda önemli olan kulaklık miksi, canlı yani hücum kayıtlarda daha da kritik bir hal alır. Kanal kayıt sırasında sanatçının kendi enstruman volümüne yüklenebilir, altyapıyı oluşturan diğer enstrumanları kulaklık miksinde geriye atabiliriz. Oysa canlı çalındığında herkes kendini daha fazla duymak isteyeceğinden (more me!); kayıt odasına eğer birden fazla hatta müzisyen sayısı kadar kulaklık miksi gönderemiyorsanız işiniz zor. Hücum kayıtta kendini daha net duymak isteyen şarkıcı kulaklık miksinde diğer enstrumanları kısmanızı isteyecektir. Bu talebi yerine getirdiğinizde diğer müzisyenler mutsuz olacak ve itiraz edeceklerdir. Böyle bir durumda kontrol odasına, kayıda giren müzisyen sayısı kadar ayrı kulaklık miksi yollamanız gerekmektedir. Bunu yapabilmek için de yine müzisyen sayısı kadar bağımsız girişleri ve çıkışları olan kulaklık preamplisine, ve yine aynı sayıda AUX kanalı olan bir dijital/analog miksere ihtiyaç duyacaksınız. Harici mikser üzerinde toplandığınız ve aynı zamanda kayıda da giden tüm sinyalleri AUX kanallarını kullanarak kulaklık amplisinin girişlerine yollamalısınız. Bazı çok kanallı ses kartlarında bulunana direct monitöring ve software mikser sayesinde mikser gereksinimi ortadan kalkabilir. Mesela M-Audio ProFire 2626 ile bu iş harici bir mikser kullanılmadan yapılabilir.

Günümüzde 19” rack boyutundaki kulaklık preamplileri birden fazla bağımsız giriş ve çıkış imkanı sunuyor. Biz MMA Stüdyoları’nda dört kanallı, oldukça esnek bir kullanıma izin veren Samson S-Phone kullanıyoruz. Oldukça büyük olan Stüdyo A’da kalabalık hücum kayıtlar yaptığımız için aynı cihazdan iki adet mevcut. Bu sayede kayıt odasına sekiz farklı kulaklık miksi yollayabiliyoruz.

Pek çok stüdyoda mikserlerin yerini yazılım alıyor. Pek çoğumuzun stüdyosunda sadece ses kartı, yazılım ve belki bir harici preampli mevcut. Hardware mikserlerin yerini kullandığımız DAW yazılımın sanal mikseri aldı. Daha önceki paragraflarda izah etmeye çalıştığım senaryoyu harici mikser kullanmadan Pro Tools mikseri kullanarak gerçekleştirebiliriz. Ve hatta daha kolay, hızlı, pratik ve kanal/AUX sınırlaması olmadan yapabiliriz. Bu yazıda Pro Tools üzerinde anlatacağım bu konuyu diğer kullanıcılar, Cubase, Logic ve diğer yazılımlarla da gerçekleştirebilirler.

Ekte ekran görüntüsünü inceleyebileceğiniz örnek projemizde iki gitar, bas, davul, vokal ve piyanodan oluşan grubumuzda canlı kayıda giren altı müzisyenimiz var ve her biri kendine özel kulaklık miksi istiyor. (Ah, şu kaprisli müzisyenler!)

Görselin daha büyük versiyonu için lütfen üzerine tıklayınız.

Kulaklık miksine başlamadan proje ile ilgili diğer detayları verelim isterseniz. Birinci gitarı tek kanal kaydederken ikinciyi biri mikrofon diğeri DI olmak üzere iki kanal kaydediyoruz ve ikisini de SerdarGrup adını verdiğimiz AUX kanalına yolluyoruz. Davul kayıtları da kick, trampet ve Overhead (stereo) olmak üzere üç kanal alınıyor ve DavulGrup adlı AUX kanalına gönderiliyor. Diğer enstrumanlarımız olan bas, vokal ve piyano da (stereo) birer kanal olarak kayıda giriyor. Bunların ıdşında her müzisyenin kulaklığını besleyecek birer AUX kanalı açıldı. Yeşil renkli BoraKulaklık, SerdarKulaklık diye devam eden bu AUX’ları isimlerinden tanıyabilirsiniz. Kulaklık AUX’larının her biri ses kartımızın ayrı bir çift fiziksel çıkışından kulaklık amplisinin girişlerine yollanıyor. Her kanalın send slotlarında ise tüm müzisyenlerin kulaklık send’leri mevcut. Örneğin en soldaki BoraGitar adlı kanalı incelerseniz birinci send slot’unda reverb yer aldığını göreceksiniz. Buradan müzisyenin kayıtta reverb kullandığını anlıyoruz. İkinci ve takip eden send slot’larında ise sırasıyla BoraKulaklık, SerdarKulaklık, TercanKulaklık, DorukKulaklık, ErdemKulaklık, GüçKulaklık adını verdiğimiz send’ler mevcut. Bu kanaldaki müzisyenin kulaklığında kendi enstrumanının seviyesini ayarlamak için ikinci slottaki BoraKulaklık send seviyesini arttırmanız gerekiyor. Benzer şekilde BoraGitar kanalındaki sinyali Davulcu Tercana göndermek istediğinizde bu kanalın dördüncü slotunda yer alan TercanKulaklık send’ini kullanmanız gerekiyor. Benzer şekilde tüm projede tüm müzisyenleri bir diğerinde ilgili kanal üzerindeki kulaklık send’lerini kullanmak suretiyle gönderebilirsiniz. Kulaklık AUX’larının sürgüleri ise kulaklığı besleyen sinyal seviyesini belirleyecektir. İsterseniz bu AUX’ların insert slotlarına işlemci koyarak limiting, compression, EQ uygulayabilirsiniz.

Projeyle ilgili konumuzla doğrudan ilgili olmasa da değinmek istediğim bir kaç konu var. İlk olarak; tüm AUX kanallarının solo butonlarının silik olduğunu fark etmenizi rica ediyorum. Bu durum, o kanalların SOLO SAFE modunda olduğu anlamına geliyor. Solo Safe modundaki bir kanal diğer kanallarının solo butonlarına basılması anında etkilenmez ve devreden çıkmaz, çalmaya devam eder. Reverb ve delay efektleri için kullandığımız AUX kanallarını Solo Safe yapmazsak o efekte yollanmış bir enstrumanı solo yaptığımızda efekti duyamayız, gidip AUX kanalını da solo yapmamız gerekir. Solo Safe modundayken böyle bir işleme gerek olmaz. Kulaklıklarımızı besleyen AUX kanallarının da Solo Safe modunda olduğu dikkatinizi çekecektir. Biz kontrol odasında tonlama amacıyla kanalları solo yapmamız halinde kulaklık mikslerinin etkilenmemesi, duyumun aynen devam edebilmesi için bunları da Solo Safe yapmamız gerekecektir.

Değineceğim bir diğer husus ise Pro Tools 9 veya Pro Tools 10’nun send-AUX kullanımıyla ilgili bazı yeni kolaylıklar sunuyor olması. Bir kanalı send kullanarak AUX kanallarından birine göndermek istediğinizde boş olan bir send slotuna tıklayın. Göndermek istediğiniz AUX kanalını önceden oluşturmuşsanız aşağı doğru açılan menüde Track > Kanalın Adını seçin. Bu durumda Pro Tools otomatik olarak, kullanımda olmayan buss’lardan birini bu kanalın send’ine hem de gönderdiğiniz AUX kanalın Input’una atayacak. Üstelik kullandığı Buss’ın adını AUX track’ten alarak yeniden isimlendirerek. Eğer AUX track’i baştan oluşturmamışsanız boş send slotuna tıkladığınızda çıkan menüden Track değil New Track opsiyonunu seçerek açılan pencereden göndereceğiniz/yeni kanalı yaratabilir ve adını, özelliklerini belirleyebilirsiniz.

Pro Tools 9 öncesinde böyle bir işlemi yapmak için önce send slotuna tıklayıp menuden buss seçmek, adından bu buss’ı yeniden isimlendirmek ve AUX kanalın Input’unu bu buss olarak göstermek gerekiyordu. Eskiden manuel olarak yapılan bu işlem artık otomatik olarak ve tek hamle ile yapılabiliyor, harika!

Bu yazıda yer alan ekran görüntüsünden yazıların okunamama ve bağlantıların anlaşılamama ihtimaline karşı, hem ekran görüntüsünün yüksek çözünürlü versiyonunu hem de ilgili .ptf uzantılı Pro Tools projesini internete yükledim. Aşağıdaki linkten indirip, istediğiniz gibi inceleyebilir ve kurcalayabilirsiniz:

Kulaklık Miksi Pro Tools Projesi

En güzel kulaklık miksleri sizin olsun diyerek yazımı sonlandırıyorum!

Bora USLUSOY