EQ, Türkçe okunuşuyla ikü (!) ya da uzun yazılışıyla ekolayzır gerek canlı performanslarda gerek stüdyo kayıtlarda enstrumanları tonlarken kullandığımız en önemli araçlardan biridir. Pek çok diğer efekt ya da işlemci gibi ekolayzırın da hem donanım hem de yazılım versiyonları mevcut. Ve her geçen gün yazılım versiyonu daha da fazla tercih edilir oluyor. Bugün sizlere farklı EQ tiplerinden bahsedeceğim.
GEÇİRGEN FİLTRELER
Yüksek Geçirgen Filtre (High Pass Filter-HPF); belirlenmiş olan eşik frekansının üzerinde kalan frekansların geçmesini (duyulmasını), altında kalan tüm frekansların ise kesilmesini sağlar. Benzer şekilde, Alçak Geçirgen Filtre (Low Pass Filter-LPF) ise belirlenmiş olan eşik frekansının altında kalan frekansların geçmesini (duyulmasını), üzerinde kalan tüm frekansların ise kesilmesini sağlar. Bazı EQ’larda kesme eğrisinin açısı, desibel/oktav oranını değiştirerek ayarlanabilmektedir.
High Pass Filter (HPF): Yukarıda 200 Hz’in altını kesiyoruz. 200’ün üzerinde kalan tüm frekanslar geçer, altındakiler kesilir.
Low Pass Filter (HPF): Burada ise 5 kHz’in üstünü kesiyoruz. Bu frekansın altında kalan tüm frekanslar geçer, üstündekiler kesilir.
LOW SHELF / HIGH SHELF EQ
Shelving EQ, belirlenmiş frekans eşiğinin altında ya da üstünde kalan sinyali belirlenmiş bir desibel değeri kadar arttırır ya da azaltır. Geçirgen filtrelerin aksine eşiğin altında ya da üzerinde kalan frekansları top yekün kesmez. Geçirgen filtrelerde arttırım (boost) söz konusu değilken shelving EQ’larda bu mümkündür.
Yukarıdaki low shelf filtre 200 Hz’in altında kalan tüm sinyalleri 4,5 dB kadar arttırır. Bant genişliği, (Q) değeri ile grafikteki yükseliş açısı değiştirilebilir.
Burada ise high shelf filtre 5 kHz’in üstünde kalan tüm sinyalleri 5 dB kadar azaltılmaktadır.
PARAMETRİK EQ
Parametrik EQ belirlenmiş olan merkez frekansın, yine belirlenmiş bir genişlikte, desibel (dB) cinsinden arttırılması ya da azaltılmasıdır. Üç adet parametre mevcuttur:
Gain: Kazanç olarak tercüme edebileceğimiz bu değer pozitif olduğunda arttırım, negatif olduğunda ise azaltım anlamına gelmektedir.
Frequency: Hangi frekansı merkez alan bir işlem yapılacağını belirler.
Bandwidth: Q harfiyle sembolize edilen ve bant genişliği olarak tercüme edebileceğimiz bu parametre merkez frekansın altında ve üzerinde kalan frekansların ne ölçüde etkileneceğini belirler. Geniş bir bant aralığı daha etkili bir sonuç verirken dar bir bant aralığıyla çalışıldığında ‘nokta atışı’ yapıyoruz diyebiliriz. Q değeri ile bant genişliği ters orantılıdır. Q arttıkça bant genişliği azalır, Q değeri azaldıkça bant genişliği artar.
Yukarıda gördüğünüz iki bandı aktif parametrik ekolayzırda; bir taraftan 183 Hz, Q=1 değeri ile 5 dB arttırılırken, aynı anda diğer bir bant ile 2 kHz, Q=6,61 değeri ile 10 dB kesiliyor.
Bu yazımda Pro Tools ile birlikte gelen stok ekolayzer plug-in’inden ekran görüntüleri kullandım. Diğer ekolayzırlarda da aynı parametreler mevcuttur.
En çok kullanılan EQ’lardan biri olan Waves Q10‘un da benzer bir arayüzü olduğunu göreceksiniz.
Waves Q10’da adından da anlaşılacağı üzere 10 bant var ve Q değeri 100’e kadar çıkabiliyor. Bu da çok çok dar bir bantta işlem yapmanıza izin veriyor.
Bora USLUSOY
